İnsan orqanizminin əsas mütəhərrik skeleti: onurğa

 

Onur­ğa­nın qu­ru­lu­şu bir çox his­sə­lər­dən iba­rət­dir. Ön­cə «fə­qə­rə» ad­la­nan 33 ədəd ki­çik yu­var­laq sü­mük bir-bi­ri­nin üzə­rin­də yer­ləş­di­ri­lib. Bu sü­mük­lə­rin içi­nə də be­yin­lə bü­tün or­qan­lar ara­sın­da­kı ko­or­di­na­si­ya­nı tə­min edən onur­ğa bey­ni ad­lı çox mü­hüm ra­bi­tə şə­bə­kə­si dö­şə­nib. Bu sü­mük­lər elə bir şə­kil­də bir­ləş­di­ri­lib­lər ki, or­qa­niz­min ayaq üs­tə, düz da­yan­ma­sı­na sə­bəb olan for­ma or­ta­ya çı­xıb. Qa­bır­ğa­lar və da­xi­li or­qan­lar hə­min 33 sü­mü­yün əmə­lə gə­tir­di­yi bö­yük qu­ru­lu­şa bağ­la­nır. Bü­tün bu mər­hə­lə­lər­dən son­ra or­ta­ya yer üzü­nün ən bö­yük mü­hən­dis­lik mö­cü­zə­lə­rin­dən bi­ri çı­xıb.

Onur­ğa­nın ən mü­hüm funk­si­ya­sı yük da­şı­maq­dır. Or­qa­niz­min yu­xa­rı his­sə­si­nin ağır­lı­ğı onur­ğa­nın üzə­ri­nə dü­şür. Hər də­fə ad­dım atan­da onur­ğa­mı­zı əmə­lə gə­ti­rən fə­qə­rə­lər bir-bi­ri­nin üzə­rin­də hə­rə­kət edir. Onur­ğa­nı təş­kil edən 33 fə­qə­rə­nin ağır­lıq al­tın­da hə­rə­kət et­mə­sin­dən qa­çıl­maz şə­kil­də sür­tün­mə ha­di­sə­si ya­ra­nır. Sür­tün­mə­yə gö­rə də aşın­ma or­ta­ya çı­xa­caq. Hə­min aşın­ma hə­ya­ti əhə­miy­yət­li bir ra­bi­tə şə­bə­kə­si­ni qo­ru­yan və ey­ni za­man­da da bö­yük bir yük da­şı­yan onur­ğa üçün ol­duq­ca bö­yük prob­lem­lər ya­ra­dar­dı. Bəs üst-üs­tə yer­ləş­miş 33 fə­qə­rə­dən əmə­lə gəl­miş qu­ru­luş əzil­mə­dən və sür­tün­mə­dən ne­cə qo­ru­nur?

Bu sua­lın ca­va­bı­nı tap­maq üçün onur­ğa­nı nə­zər­dən ke­çir­di­yi­miz za­man onur­ğa­nın için­də ən ide­al bir mü­ha­fi­zə sis­te­mi­nin yer­ləş­di­ril­di­yi­ni gö­rü­rük. Onur­ğa­nı təş­kil edən sü­mük­lə­rin hər bi­ri­nin ara­sı­na qı­ğır­daq qu­ru­luş­lu löv­hə yer­ləş­di­ri­lib. Hə­min löv­hə­cik­lər av­to­mo­bil tə­kər­lə­rin­də­ki yü­kü azal­dan amor­ti­za­tor­lar ki­mi fəa­liy­yət gös­tə­rir.

Onur­ğa­nın qu­ru­lu­şu da onun üzə­ri­nə dü­şən yü­kü da­şı­ma­sı­nı asan­laş­dı­ra­caq şə­kil­də ya­ra­dı­lıb. S şə­kil­li xü­su­si qıv­rım for­ma yü­kün bə­ra­bər pay­lan­ma­sı­nı tə­min edir. Hər bir ad­dı­mı­nız­da bə­də­ni­ni­zin ağır­lı­ğı­na gö­rə yer­dən or­qa­niz­mi­ni­zə doğ­ru bir təz­yiq gə­lir. Bu təz­yiq onur­ğa­nın ma­lik ol­du­ğu amor­ti­za­tor­lar və «güc­pay­la­yı­cı» qıv­rım for­ma sa­yə­sin­də or­qa­niz­mə zə­rər ver­mir. Əgər təz­yi­qi azal­dan elas­tik­lik və xü­su­si qu­ru­luş ol­ma­say­dı, or­ta­ya çı­xan qüv­və bir­ba­şa kəl­lə­yə ötü­rü­lər və onur­ğa­nın yu­xa­rı ucu kəl­lə sü­mük­lə­ri­ni par­ça­la­ya­raq bey­nin içi­nə da­xil olar­dı.

La­kin bu, baş ver­mir. Uca Al­la­hın in­san or­qa­niz­min­də ya­rat­dı­ğı mü­kəm­məl qu­ru­luş sa­yə­sin­də sağ­lam şə­kil­də hə­yat sü­rü­rük.