4 Mart 2011 Cuma

MÖH­KƏM QU­RU­LUŞ: SKE­LET SİS­TE­Mİ


Ola bil­sin ki, hal-ha­zır­da bir yer­də otur­mu­su­nuz və ya uzan­mı­sı­nız. Əli­niz­də olan ki­ta­bı oxu­yub bi­tir­dik­dən son­ra eh­ti­mal ki, aya­ğa qal­xıb ye­ri­yə­cək, bəl­kə də yer­dən əyi­lib bir şey gö­tü­rə­cək və ya əli­ni­zi ki­tab­xa­na­nın üst rə­fi­nə uza­dıb ki­ta­bı ora qo­ya­caq­sı­nız. Bü­tün bun­la­rı edər­kən bir tə­rəf­dən də bar­maq­la­rı­nız­la möh­kəm­cə tut­du­ğu­nuz fin­can­da­kı ça­yı­nı­zı içir­si­niz. La­kin bu sə­tir­lə­ri ne­cə oxu­ma­ğı­nız­dan və han­sı işi ye­ri­nə ye­tir­mə­yi­niz­dən ası­lı ol­ma­ya­raq bü­tün hə­rə­kət­lə­ri­ni­zi sü­mük­lə­ri­niz və sü­mük­lə­rin əmə­lə gə­tir­di­yi güc­lü ske­let sis­te­mi sa­yə­sin­də edir­si­niz. Əgər sü­mük­lə­ri­niz və ske­le­ti­niz ol­ma­say­dı, bu ya­zı­nı oxu­ya bil­məz­di­niz, nə­in­ki ye­ri­ninz­dən qal­xıb hə­rə­kət et­mə­yi­niz, qaç­ma­ğı­nız və ye­ri­mə­yi­niz, hət­ta əli­ni­zi hə­rə­kət et­dir­mə­yi­niz də müm­kün ol­maz­dı. Çün­ki or­qa­niz­mi­niz içi boş olan bir çu­val və ya bir ət par­ça­sı ki­mi ye­rə sə­ri­lər­di. Or­qan­la­rı­nız öz ağır­lı­ğı­nız al­tın­da əzi­lər və bir ne­çə sa­ni­yə ər­zin­də ölər­di­niz.

Gün­də­lik hə­yat­da heç dü­şün­mə­dən ye­ri­nə ye­tir­di­yi­miz və çox sa­də he­sab et­di­yi­miz hə­rə­kət­lə­ri də sü­mük­lə­ri­mi­zin funk­sio­nal qu­ru­luş­la­rı sa­yə­sin­də edi­rik. Mə­sə­lən, bu ki­ta­bı oxu­yar­kən han­sı hə­rə­kət­lə­ri et­di­yi­ni­zi dü­şü­nək. Bu sə­hi­fə­ni oxu­ya bil­mək üçün əv­vəl­ki sə­hi­fə­ni çe­vir­di­niz. Bu­nu edər­kən ilk ola­raq şə­ha­dət və or­ta bar­ma­ğı­nız iş­lə­di. Baş bar­ma­ğı­nız da si­zə kö­mək et­di. Şə­ha­dət bar­ma­ğı­nı­zı təş­kil edən üç his­sə­dən iba­rət sü­mük sı­ra ilə bü­kül­dü. Ey­ni za­man­da bar­ma­ğı­nı­zı təş­kil edən iki sü­mük ha­va­ya qal­xa­raq sə­hi­fə­ni çe­vir­di. Bü­tün bun­lar baş ve­rər­kən əli­ni­zin bağ­lı ol­du­ğu bi­lək sü­mü­yü və əli­niz­də­ki di­gər sü­mük­lər müx­tə­lif for­ma­lar­da bü­kül­dü­lər, elas­tik hə­rə­kət­lər et­di­lər. Əl­bət­tə, qol sü­mük­lə­ri də sə­hi­fə­yə doğ­ru uzan­ma­ğa kö­mək et­di­lər. Qı­sa­sı, bəl­kə də möv­cud ol­du­ğu­nu bil­mə­di­yi­niz bir me­xa­niz­min ye­nə də siz bil­mə­dən si­zin üçün bir çox pro­ses­lə­ri ey­ni za­man­da et­mə­si sa­yə­sin­də bu ki­ta­bı oxu­ma­ğa baş­la­dı­nız və sə­hi­fə­lə­ri çe­vir­mək­də hə­lə də da­vam edir­si­niz.

Gül­mək, qaç­maq, ye­ri­mək, otur­maq, qalx­maq, ayaq üst­də da­yan­maq, yat­maq, ya­zı yaz­maq... Hər bir in­san bu pro­ses­lə­ri sü­mük­lə­ri sa­yə­sin­də ic­ra edir. Sü­mük­lə­ri sa­yə­sin­də ye­ri­yir, ye­nə də on­la­rın sa­yə­sin­də ayaq üst­də da­ya­nır, ya­tır, gü­lür, sü­mük­lə­ri sa­yə­sin­də ye­mək ye­yir... İn­sa­nın ske­le­ti 206 ədəd sərt his­sə­nin bir­ləş­mə­si ilə əmə­lə gə­lib. Bu his­sə­lər dü­zəlt-da­ğıt oyu­nu­nun his­sə­lə­ri ki­mi bir-bi­ri­nə tam şə­kil­də uy­ğun­laş­dı­rı­lıb və mü­əy­yən uc­lar­dan bir-bi­ri­nə bir­lə­şib­lər.

Sü­mük­lər və sü­mük­lə­rin bir­lə­şə­rək əmə­lə gə­tir­di­yi ske­let qu­ru­luş, və­zi­fə və funk­si­ya qis­min­də in­cə­lə­nən­də çox mü­hüm bir ya­ra­dı­lış mö­cü­zə­si ilə qar­şı­laş­dı­ğı­mı­zı da­ha yax­şı dərk edə bi­li­rik. İn­san or­qa­niz­min­də olan və hər bi­ri müx­tə­lif funk­si­ya­la­rı ye­ri­nə ye­ti­rən sü­mük­lər bi­zə Al­la­hın ya­rat­ma sə­nə­ti­nin yük­sək və uca ol­ma­sı­nı gös­tə­rir. Al­lah bu mi­sil­siz ya­ra­dı­lı­şa bir çox ayə­lər­də diq­qət çə­kir:

«...İn­di sü­mük­lə­ri­nə bax, gör ne­cə on­la­rı bir-bi­ri ilə bir­ləş­di­rir, son­ra da ne­cə on­la­rın üzə­ri­ni ət­lə ör­tü­rük?...» («Bə­qə­rə» su­rə­si, 259).

Al­lah baş­qa bir ayə­sin­də ölüm­dən son­ra­kı hə­ya­tın var­lı­ğı­na inan­ma­yan bir in­kar­çı­ya sü­mük­lə­rin ya­ra­dı­lı­şı­nı be­lə nü­mu­nə gös­tə­rir:

«Öz ya­ra­dı­lı­şı­nı unu­dub: «Çü­rü­müş sü­mük­lə­ri kim di­ril­də­bi­lər?!» - de­yə, hə­lə Bi­zə bir mə­səl də çək­di. De: «On­la­rı ilk də­fə yox­dan ya­ra­dan di­ril­də­cək­dir. O, hər bir məx­lu­qu çox gö­zəl ta­nı­yan­dır!» («Ya­sin» su­rə­si, 78-79).

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder