Qa­ra­ci­yər­də­ki nə­za­rə­to­lu­nan sis­tem

Qa­ra­ci­yər­də olan sis­te­mi bir li­ma­nın fəa­liy­yə­ti­nə bən­zət­mək olar. Müx­tə­lif böl­gə­lər­dən gə­lən yük gə­mi­lə­ri bir li­man­da top­la­nıb bu­ra­dan baş­qa böl­gə­lə­rə yük pay­la­dıq­la­rı ki­mi qa­ra­ci­yər­də də or­qa­nizm üçün zə­ru­ri olan bü­tün mad­də­lər top­la­nır və bu­ra­dan or­qa­niz­min eh­ti­yac du­yu­lan yer­lə­ri­nə pay­la­nır.

Qa­ra­ci­yə­rə da­xil ola­caq xam­mal­la yük­lən­miş qa­nın bu or­qa­na çat­ma­sı həzm yol­la­rın­dan və ürək­dən gə­lən da­mar­lar­la bağ­lı­dır. Da­mar­lar or­qan­la­rı bir-bi­ri­nə mü­əy­yən məq­səd­lər­lə bağ­la­yır. Yə­ni or­qa­nizm­də han­sı funk­si­ya da­şı­dı­ğı mə­lum ol­ma­yan və ya is­ti­fa­də edil­mə­yən da­mar tap­maq müm­kün de­yil.

Qa­ra­ci­yə­rə ça­tan da­mar­lar da ən qı­sa müd­dət ər­zin­də bu or­qa­na düz­gün miq­dar­da qan çat­dır­maq funk­si­ya­sı da­şı­yır. Ürə­yin sol mə­də­ci­yin­dən gə­lən ok­si­gen­lə zən­gin qan qa­ra­ci­yər ar­te­ri­ya­sı ilə qa­ra­ci­yə­rə ça­tır. Or­qa­nizm­də­ki hər bir da­mar san­ki qa­nın qa­ra­ci­yə­rə çat­ma­sı­nın va­cib ol­du­ğu­nu bi­lir­miş ki­mi bu or­qa­na yö­nə­lib.

Or­qa­niz­mi­mi­zi gə­zə­rək bü­tün hü­cey­rə­lə­rin eh­ti­yac­la­rı­nı ödə­yə­cək qan sə­fə­rə çıx­maz­dan əv­vəl yax­şı­ca nə­za­rət­dən keç­mə­li və onun ça­tış­maz­lıq­la­rı mü­əy­yən edi­lib ara­dan qal­dı­rıl­ma­lı­dır. Bu vaxt qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri hə­rə­kə­tə gə­lir. Mə­də, ba­ğır­saq və da­laq­dan gə­lən qan baş­qa bir ye­rə yö­nəl­mə­dən bir­ba­şa çe­şid­lə­mə ye­ri­nə, yə­ni qa­ra­ci­yə­rə çat­dı­rı­lır. Bu or­qan­lar san­ki on­lar or­taq qə­ra­ra gə­lib­miş ki­mi öz üzər­lə­ri­nə dü­şən funk­si­ya­nı ye­ri­nə ye­ti­rir, qa­ra­ci­yə­rin əhə­miy­yə­ti­ni bi­lir və öz funk­si­ya­la­rı­nı ona təh­vil ve­rir­lər.

Mə­də, ba­ğır­saq və da­laq­dan çı­xan qa­nın qa­ra­ci­yə­rə de­yil, bir­ba­şa ürə­yə ge­də­rək or­qa­niz­min hü­cey­rə­lə­ri­nə çat­ma­sı is­ti­fa­də­yə mü­va­fiq ha­la gəl­mə­miş mad­də­lə­rin, hət­ta zə­rər­li və zə­hər­li olan­la­rın da bü­tün hü­cey­rə­lə­rə gön­də­ril­mə­si de­mək olar­dı. Bu da in­san üçün hə­ya­ti ba­xım­dan təh­lü­kə­li bir hal­dır.

Qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri qan ya­rat­mır. Qan qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri­nə kə­nar­dan gə­lir. Öz­lə­ri­nə yad bir ma­ye ol­ma­sı­na bax­ma­ya­raq qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri qa­nın qu­ru­lu­şu­nu ol­duq­ca yax­şı ta­nı­yır­lar. Hət­ta onun tər­ki­bin­də nə ol­du­ğu­nu da bi­lir­lər. Əgər qa­nın tər­ki­bin­də ça­tış­ma­yan mad­də­lər var­sa, bu mad­də­lə­ri tə­min edir. Əgər qa­nın tər­ki­bin­də həd­din­dən ar­tıq bir mad­də var­sa, bu mad­də­ni də eh­ti­yat­da sax­la­yır­lar. Qı­sa­sı, qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri öz funk­si­ya­la­rı­nı qü­sur­suz şə­kil­də ye­ri­nə ye­tir­mək mə­ha­rə­ti­nə ma­lik­dir.

Baş­qa or­qan­lar­dan fərq­li ola­raq qa­ra­ci­yər iki ay­rı mən­bə­dən qan alır. Bi­rin­ci­si ürə­yin baş ar­te­ri­ya­sın­dan ok­si­gen­lə zən­gin yük gə­ti­rən da­mar bağ­lan­tı­sı­dır. İkin­ci­si isə mə­də və ba­ğır­saq­lar­dan qi­da mad­də­lə­ri da­şı­ya­raq gə­lən ve­na­dır. Bu iki əsas mən­bə qa­ra­ci­yə­rin də­nə­vər to­xu­ma­la­rı­na ça­tır və qa­ra­ci­yə­rin için­də si­nus­la­ra ay­rı­lır. Qa­ra­ci­yər hü­cey­rə­lə­ri tə­rə­fin­dən nə­za­rət­dən ke­çi­ri­lən qan yal­nız bir ve­na­da bir­lə­şir və xa­ric edi­lir.

Qa­ra­ci­yər­dən çı­xan qan ye­ni­dən ürə­yin sağ tə­rə­fi­nə ça­tır və bü­tün pro­ses­lər ta­mam­lan­maq­la or­qa­niz­mə ya­yı­la­raq ağ­ci­yər­lə­rə vu­ru­lur. Gö­rün­dü­yü ki­mi, or­qan­lar ara­sın­da­kı da­mar bağ­la­rı və hət­ta qa­nın sı­ra ilə han­sı or­qa­na ge­də­cə­yi də xü­su­si bir plan­la mü­əy­yən edi­lib və sis­tem hə­min pla­na əsa­sən qu­ru­lub.