20 Ocak 2011 Perşembe

Təkamül nəzəriyyəsinin ikiayaqlılıq cəfəngiyyatı


İn­san mü­kəm­məl bir sü­mük qu­ru­lu­şu­na və qü­sur­suz ske­le­tə ma­lik­dir. Əv­vəl də qeyd et­di­yi­miz ki­mi, o, be­lə bir qu­ru­luş sa­yə­sin­də ra­hat ye­ri­yə, hə­rə­kət edə, qa­ça və is­tə­di­yi hə­rə­kə­ti edə bi­lir. Bəs tə­ka­mül­çü­lər bu və­ziy­yə­ti ne­cə izah edir­lər?

Tə­ka­mül­çü­lər ikia­yaq­lı­lı­ğın mey­mun­la­rın dörd ayaq üzə­rin­də ye­ri­mə­sin­dən tə­ka­mül yo­lu ilə ya­ran­dı­ğı­nı id­dia edir­lər. Bu, isə ger­çək­ləş­mə­si bir çox cə­hət­lər­dən müm­kün ol­ma­yan bir id­dia­dır.

İlk ön­cə de­yək ki, in­san­la mey­mun­lar ara­sın­da çox bö­yük ana­to­mik uçu­rum­lar var. İn­sa­nın və mey­mu­nun ye­ri­mə for­ma­la­rı bir-bi­rin­dən kəs­kin fərq­lə­nir. İn­san iki aya­ğı üzə­rin­də dik və­ziy­yət­də ye­ri­yir. Bu da yal­nız in­sa­na xas olan bir ye­ri­mə for­ma­sı­dır. Baş­qa can­lı­lar isə bir qə­dər irə­li­yə doğ­ru əyil­miş ske­let for­ma­sı­na ma­lik­dir­lər və dörd ayaq­la­rı üzə­rin­də ye­ri­yir­lər. On­lar iki ayaq­la­rı üzə­ri­nə yal­nız bu­na eh­ti­yac duy­duq­la­rı za­man qal­xır­lar ki, bu da on­la­rın hə­rə­kət qa­bi­liy­yə­ti­ni çox məh­dud­laş­dı­rır.

Bu­ra­da bir mə­qa­ma diq­qət ye­tir­mək fay­da­lı olar­dı. Tə­ka­mül­çü­lə­rin bu id­dia­la­rı on­la­rın elə öz ara­la­rın­da da ix­ti­laf ya­ra­dır. Çün­ki tə­ka­mü­lün ümu­mi mən­ti­qi­nə gö­rə, hə­mi­şə da­ha yax­şı ola­na doğ­ru bir yö­nə­liş var. Yə­ni bir can­lı­nın da­ha yax­şı­dan və da­ha sər­fə­li olan­dan im­ti­na edib ge­ri­yə qa­yıt­ma­sı­nın bir mə­na­sı yox­dur. Dörd ayaq üzə­rin­də ye­ri­mək mey­mun­lar üçün ol­duq­ca sər­fə­li­dir və bu, on­la­rın əs­lin­də üs­tün­lü­yü­dür. Be­lə hə­rə­kət mey­mun­la­rın da­ha asan, da­ha sü­rət­li və da­ha sər­fə­li hə­rə­kə­ti­ni tə­min edir. İn­san­lar­la hey­van­la­rın hə­rə­kət qa­bi­liy­yət­lə­ri­ni mü­qa­yi­sə edək. Bir in­sa­nın ağac­dan ağa­ca tul­lan­ma­sı və ya sa­at­da 125 km sü­rət­lə qaç­ma­sı müm­kün de­yil. Mə­sə­lə­yə bu ba­xım­dan ya­na­şan­da gö­rü­nür ki, tə­ka­mül nə­zə­riy­yə­si elə öz da­xi­lin­də­ki ix­ti­laf­lar­la üz­bə­üz qa­lıb. Çün­ki tə­ka­mül mən­ti­qi­nə gö­rə, mey­mun­la­rın iki ayaq üzə­rin­də ye­ri­mə­yə yö­nəl­mə­lə­ri­nin heç bir fay­da­sı yox­dur.

İn­san­la­rın ikia­yaq­lı ol­ma­sı­nın tə­ka­mül id­dia­sı­nı dar­ma­da­ğın et­mə­si­nin baş­qa bir sə­bə­bi isə dar­vi­niz­min «mər­hə­lə­li» in­ki­şaf mo­de­li­nə uy­ğun ol­ma­ma­sı­dır. Bu id­dia­ya gö­rə, dörd ayaq üzə­rin­də ye­ri­yən bir can­lı bir müd­dət­dən son­ra həm dörd, həm də iki ayaq üzə­rin­də ye­ri­mə­yə baş­la­yıb və be­lə­lik­lə də iki ayaq üzə­rin­də ye­ri­mə for­ma­sı or­ta­ya çı­xıb. La­kin be­lə bir sse­na­ri­nin baş ver­mə­si müm­kün de­yil. Pa­leo­ant­ro­po­loq Ro­bin Kromp­ton bu mə­sə­lə ilə bağ­lı bir təd­qi­qat apa­rıb. Onun son­da əl­də et­di­yi nə­ti­cə isə bir can­lı­nın ya tam dik və­ziy­yət­də, ya da tam dörd ayaq üzə­rin­də ye­ri­yə bi­lə­cə­yi hə­qi­qə­ti­dir (Ruth Hen­ke, «Auf­recht aus den Bau­men», Fo­cus, cild 39, 1996, s.178). Dik və ya dörd ayaq üzə­rin­də­ki ye­ri­mə­nin ara­sın­da­kı bir ye­ri­mə for­ma­sı əla­və ener­ji sər­fi tə­ləb et­di­yi üçün müm­kün de­yil.

Apa­rı­lan təd­qi­qat­lar nə­ti­cə­sin­də sü­but edi­lib ki, dörd ayaq üzə­rin­də ye­ri­mə­yə uy­ğun­la­şan əyil­miş mey­mun ske­le­ti­nin tə­ka­mül nə­ti­cə­sin­də ikia­yaq­lı ye­ri­mə­yə uy­ğun­laş­mış düz in­san ske­le­ti­nə çev­ril­mə­si qey­ri-müm­kün­dür. Bun­lar­dan əs­lin­də yax­şı xə­bər­dar olan tə­ka­mül­çü­lər in­sa­nın or­ta­ya çıx­ma­sı­nı bir sirr ki­mi xa­rak­te­ri­zə edir.

Mə­sə­lən, tə­ka­mül­çü pa­leo­ant­ro­po­loq Elen Mor­qan in­sa­nın tə­ka­mü­lü ilə bağ­lı izah edə bil­mə­dik­lə­ri dörd mü­hüm sir­rin ol­du­ğu­nu be­lə eti­raf edir:

«İn­san­lar­la (in­sa­nın tə­ka­mü­lü ilə) bağ­lı dörd mü­hüm sirr bun­lar­dır:
1) Nə üçün iki ayaq üzə­rin­də ye­ri­yir­lər;
2) Nə üçün bə­dən­lə­rin­də­ki uzun tük­lə­ri­ni itir­di­lər?;
3) Nə üçün bu qə­dər bö­yük be­yin in­ki­şaf et­dir­di­lər?;
4) Nə üçün da­nış­ma­ğı öy­rən­di­lər?
Bu su­al­la­ra ve­ri­lən stan­dart ca­vab­lar be­lə­dir:
1) Hə­lə bil­mi­rik.
2) Hə­lə bil­mi­rik.
3) Hə­lə bil­mi­rik.
4) Hə­lə bil­mi­rik. Bu su­al­la­rı ar­tır­maq da olar, la­kin ca­vab­la­rın ey­ni­li­yi də­yiş­mə­yə­cək» (Elai­ne Mor­qan, «The Scars of Eva­lu­ti­on», New York, Ox­ford Uni­ver­sity Press, 1944, s.5).

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder