20 Ocak 2011 Perşembe

Beyini qoruyan qəfəs: kəllə sümüyü


Kəl­lə be­yi­ni əha­tə edən və ol­duq­ca güc­lü mü­ha­fi­zə­ni tə­min edən sü­mük­dən bir zi­reh­dir. Kəl­lə (və ya qa­fa ta­sı) 8 müx­tə­lif sü­mü­yün bir­ləş­mə­si ilə əmə­lə gə­lib. Az ön­cə or­qa­nizm­də­ki sü­mük­lə­rin yer­ləş­dik­lə­ri ye­rə və funk­si­ya­la­rı­na gö­rə müx­tə­lif xü­su­siy­yət­lə­rə ma­lik ol­ma­sın­dan bəhs et­miş­dik. Kəl­lə­nin də özü­nə­məx­sus qu­ru­lu­şu var. Sü­mük­lə­rin bir­ləş­mə nöq­tə­lə­ri baş­qa sü­mük­lər­dən fərq­li ola­raq gi­rin­ti­li-çı­xın­tı­lı qu­ru­lu­şa ma­lik­dir. Çün­ki kəl­lə sü­mük­lə­ri­nin bir­ləş­mə nöq­tə­lə­ri bir-bi­ri­nə kip otu­ra bi­lə­cək şə­kil­də ya­ra­dı­lıb.

Yet­kin bir in­san­da ol­duq­ca sərt və güc­lü bir qu­ru­lu­şa ma­lik olan kəl­lə sü­mü­yü qar­şı­mı­za ye­ni do­ğul­muş kör­pə­də baş­qa bir qu­ru­lu­şa ma­lik ola­raq çı­xır. Ana bət­nin­dən çı­xan bir kör­pə­nin kəl­lə­si hə­lə sü­mük və­ziy­yə­ti­nə gəl­mə­yib, yə­ni yum­şaq hal­da­dır. Bun­dan əla­və, kəl­lə sü­mü­yü­nü təş­kil edən 8 sü­mük bir-bi­ri­nə hə­lə tam otur­ma­yıb. Sü­mük­lə­rin bir­ləş­mə nöq­tə­lə­ri ara­sın­da boş­luq­lar var. Kör­pə­nin səh­hə­ti ba­xı­mın­dan ilk ba­xış­da mən­fi gö­rü­nən bu hal do­ğuş za­ma­nı əs­lin­də kör­pə­nin hə­ya­tı­nı xi­las edən çox mü­hüm xü­su­siy­yət­dir.72 Əgər kəl­lə tam şə­kil­də sü­mü­yə­bən­zər sərt bir qu­ru­luş­da ol­say­dı və ara­da boş­luq­lar ol­ma­say­dı, do­ğuş za­ma­nı kör­pə­nin əzil­mə eh­ti­ma­lı ar­tar­dı. La­kin kör­pə­lər­də­ki kəl­lə sü­mük­lə­ri on­la­rı təş­kil edən qı­ğır­daq­şə­kil­li yum­şaq qu­ru­lu­şa gö­rə elas­tik olur, əyil­mə və bü­kül­mə xü­su­siy­yə­ti da­şı­yır­lar. Tə­bii ki, yal­nız elas­tik­lik ki­fa­yət et­mir. Kəl­lə­nin elas­tik ol­ma­sı üçün bir də ay­rı­ca sa­hə­yə eh­ti­yac var. Bu sa­hə də do­ğuş za­ma­nı hə­lə tam qa­pan­ma­mış be­yin boş­lu­ğu, yə­ni əm­gək­dir. Kəl­lə sü­mük­lə­ri za­man keç­dik­cə sıx­la­şa­raq hə­min boş­lu­ğu dol­du­rur, bu­nun üçün hət­ta bir-bi­ri­nin üs­tü­nə çı­xır və kəl­lə­nin həc­mi ki­çi­lir. Be­lə­lik­lə, kör­pə baş həc­mi­nin ya­rı­sı qə­dər olan do­ğuş ka­na­lın­dan sağ­lam şə­kil­də ke­çə­rək dün­ya­ya gə­lir.

Əgər bun­la­rın bi­ri ol­ma­say­dı? Mə­sə­lən, kəl­lə sü­mük­lə­ri ye­nə də elas­tik olub ara­da­kı boş­luq ol­ma­say­dı və ya tam ək­si­nə, sü­mük­lə­rin ara­sın­da boş­luq ol­say­dı, la­kin sü­mük­lər elas­tik ol­ma­say­dı... Hər iki hal­da kör­pə­nin bey­ni zə­də­lə­nər­di. Yə­ni bu iki xü­su­siy­yə­tin do­ğuş za­ma­nı ey­ni vaxt­da və bir yer­də ol­ma­sı əsas şərt­dir. La­kin bu­ra­da yad­dan çı­xa­rıl­ma­ma­lı olan baş­qa bir mü­hüm in­cə­lik də var: ana­nın or­qa­niz­min­də­ki ça­naq sü­mük­lə­ri.

Ha­mi­lə qa­dın­la­rın ça­naq sü­mük­lə­ri ha­mi­lə­li­yin son ay­la­rı­na doğ­ru bo­şa­lır və bir-bi­rin­dən bir qə­dər ay­rı­lır. Bu, ol­duq­ca mü­hüm bir in­cə­lik­dir, çün­ki hə­min bo­şal­ma sa­yə­sin­də kör­pə ba­şı əzil­mə­dən do­ğu­la bi­lir.

İn­san or­qa­niz­min­də­ki hər bir xü­su­siy­yət in­sa­nın səh­hə­ti­ni qo­ru­maq və onun zə­də­lən­mə­si­nin qar­şı­sı­nı al­maq üçün plan­laş­dı­rı­lıb. Bu­ra­da da aş­kar gö­rü­nən pla­nın və bu plan da­xi­lin­də ger­çək­lə­şən la­yi­hə­nin ne­cə or­ta­ya çıx­ma­sı sua­lı­nın yal­nız bir ca­va­bı var. Bu mi­sil­siz qu­ru­luş kai­nat­da olan hər şe­yi ya­rat­mış və mü­əy­yən ni­za­ma sal­mış Uca Al­la­ha aid­dir. Al­lah çox üs­tün ağıl sa­hi­bi­dir. Al­la­hın son­suz ağ­lı­nı gö­rə bi­lən və bun­dan nə­ti­cə çı­xa­ra bi­lən in­san­lar əsl qur­tu­luş yo­lu­nu ta­pa­caq­lar. İn­sa­nın və­zi­fə­si isə Al­la­hın ona aid ya­rat­dı­ğı be­lə ne­mət­lə­ri gö­rə bil­mək və bu­na şükr et­mək­dir. Al­lah şükr edən­lə­ri se­vir:

«...Al­lah in­san­la­ra qar­şı mər­hə­mət­li­dir, la­kin on­la­rın ək­sə­riy­yə­ti şükr et­məz!» («Yu­nus» su­rə­si, 60).

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder